"Dzień bobry" - Międzynarodowy Dzień Bobra

Bóbr europejski (Castor fiber) jest największym gryzoniem europejskim i jednym z największych na świecie. Masa jego ciała może dochodzić do ponad trzydziestu kilogramów, a długość ciała, wraz z silnym ogonem, do 120 cm. Na świecie żyją obecnie dwa gatunki bobrów – oprócz omawianego, na kontynencie północnoamerykańskim występuje także bóbr kanadyjski. Bóbr znany był człowiekowi na terenach dzisiejszej Polski już 10 000 lat temu, był wówczas ceniony za mięso i skórę. Polowano więc na te zwierzęta, aż ich liczebność zaczęła spadać, stąd w XI wieku Bolesław Chrobry wydał zakaz polowania na bobry. Powołał też na urząd bobrowniczego, który opiekował się nimi na danym terenie. Bobry stały się własnością królewską, zaś ich futro miało wielką wartość handlową. Niemniej, eksploatacja doprowadziła do ustąpienia tych gryzoni z wielu miejsc. 

Bobry są zwierzętami ziemnowodnymi, prowadzącymi głównie nocny tryb życia. Większość czasu spędzają w bezpośrednim sąsiedztwie wody, rzadko opuszczają sąsiedztwo zbiorników i cieków. Gdy to się jednak zdarzy, nie należy podejmować prób złapania bobra, bo choć wygląd ma bardzo sympatyczny, będzie zaciekle bronił swojej skóry. I ma czym to robić! Uzbrojony w potężne i ostre siekacze oraz dysponując bardzo silnym zgryzem, mógłby zadać poważne rany.        

Futro bobra jest bardzo gęste i stanowi doskonałą ochronę przed wilgocią i zimnem. Składa się z dwóch rodzajów włosów – przewodnich o długości 5-6 cm, tworzących zewnętrzną warstwę, oraz bardzo cienkich wełnistych o długości 2 cm, tworzących wewnętrzną warstwę izolacyjną. To właśnie dzięki tej gęstości uwięzione w futrze powietrze nie ucieka, ale tworzy doskonałą warstwę izolacyjną, gdy zwierzę przebywa w wodzie. Co ciekawe liczba włosów wełnistych na stronie brzusznej jest niemal dwukrotnie większa niż na stronie grzbietowej i wynosi ok. 23 000 cm². Żyjąc w wodzie bobry wykształciły jeszcze jedną zdolność – gęste futro pokrywają swoistą wydzieliną gruczołów skórnych – castoreum. Jest to tzw. strój bobrowy, czyli żółtawa tłuszczowa substancja, która dodatkowo służy do znakowania terytorium. Od wieków człowiek wykorzystywał castoreum – początkowo jako panaceum, później jako dodatki zapachowe do pudrów i mydeł, dodatek spożywczy do żywności czy wreszcie jako składnik perfum. Okazuje się bowiem, że odpowiednio przygotowany, roztwór castoreum jest znakomitym naturalnym utrwalaczem zapachu – podobnie jak ambra. 

Na ogół zwierzęta te unikają człowieka i prowadzą swój spokojny żywot w małych grupach rodzinnych, składających się z 2-7 osobników. Bobry są bowiem silnie terytorialne. Rodziną bobrzą są dwa osobniki dorosłe, zdolne do rozrodu oraz najmłodsze potomstwo i młode, 1-2 dwuletnie. Terytorium, jakie zajmuje pojedyncza rodzina jest bardzo różne – na ciekach wodnych jest to odcinek o długości od 0,5 do 6 km. Co ciekawe, większe terytoria skorelowane są ze spadkiem jakości środowiska np. mniejszą dostępnością pokarmu. A ten stanowi pokarm roślinny –w skład ich diety wchodzi ok. 200 gatunków roślin zielnych i ok. 100 drzewiastych . Ulubionymi gatunkami są m.in., wierzba szara (Salix cinerea) osika, topola i inne. Niejednokrotnie bobry „podcinają” nawet dęby czy inne gatunki drzew. Bobry to prawdziwi budowniczy! W ciągu dnia przebywają w żeremiach – znacznych rozmiarów kopcach utworzonych z gałęzi, darni, mchów, wodorostów i mułu. Ale ich dziełem są także półżeremia, nory, gniazda i przede wszystkim tamy. Bóbr jest jednym z tych nielicznych zwierząt, które potrafią przekształcić środowisko dla własnych potrzeb.

Dzisiaj populacja bobrów odbudowuje się. Jest to dobry znak pomimo zdarzających się konfliktów na linii „bóbr-człowiek”. Rozlewiska, które powstają dzięki ich działalności stanowią siedliska dla wielu innych zwierząt, stwarzają nowe miejsca lęgowe dla żurawi, zatrzymują wodę, przeciwdziałając skutkom suszy.

Tekst: PM

Fot. T. Nita, S. Wróbel