ZASADY EKSPLORACJI NAUKOWEJ
I KOORDYNACJI BADAŃ W POLESKIM PARKU NARODOWYM
Wprowadzenie
- Podstawowym celem Poleskiego Parku Narodowego jest trwałe zabezpieczenie jego przyrody i wszystkich jej komponentów. Celowi temu muszą być podporządkowane wszelkie funkcje społeczno-kulturalne i formy użytkowania Parku.
- Specyficzny charakter Poleskiego Parku Narodowego powoduje, że może on należycie spełniać swe podstawowe cele i funkcje tylko wówczas, gdy wszelka działalność gospodarcza w strefie ochronnej (otulinie) zostanie podporządkowana potrzebom ochrony Parku.
- Badania naukowe w Poleskim Parku Narodowym winny odbywać się według generalnego programu koordynowanego przez Radę Naukową Parku.
- Aspekty dydaktyczne i turystyczne nie powinny kolidować z podstawowymi celami parku, jakimi są ochrona i badania naukowe.
- Uzupełniające badania naukowe powinny być prowadzone także na obszarze otuliny PPN i w najbliższych rezerwatach przyrody.
I. Zasady ogólne
- Badania naukowe w Poleskim Parku Narodowym powinny być realizowane zgodnie z generalnym programem uwzględniającym:
- potrzeby nauki i gospodarki wodnej,
- cele badań naukowych w PPN,
- wyjątkowe walory Parku o charakterze wodno-torfowiskowym z unikalnymi w skali kraju i Europy kompleksami torfowiskowymi,
- rozszerzenie współpracy naukowej z Szackim Parkiem Narodowym na Ukrainie i innymi parkami narodowymi o podobnym charakterze.
- Zadania koordynacyjne w zakresie badań naukowych sprawuje Rada Naukowa Parku.
- Pierwszeństwo w realizacji mają badania kompleksowe, monitoringowe i inwentaryzacyjne, przed badaniami wycinkowymi i przyczynkowymi.
II. Cele badań naukowych w Poleskim Parku Narodowym
- Wszechstronne poznanie i zinwentaryzowanie wszystkich elementów przyrody oraz wyjaśnienie wzajemnych zależności między tymi elementami - inwentaryzacja przyrodnicza, struktura i funkcjonowanie fito- i zoocenoz oraz struktura, organizacja i funkcjonowanie ekosystemów wodnych, torfowiskowych i leśnych.
- Poznanie i określenie reprezentatywności przyrody Poleskiego Parku Narodowego w stosunku do przyrody Polesia, a w dalszej kolejności do przyrody pogranicza Europy Środkowej i Europy Wschodniej, aby wiedzieć z jakim prawdopodobieństwem wyniki badań uzyskane w PPN można by uogólnić na przyrodę wspomnianych obszarów.
- Poznanie zjawisk i procesów o charakterze ogólno-przyrodniczym, których zbadanie jest możliwe tylko w Poleskim Parku Narodowym, lub których poznanie z uwagi na charakter, stopień naturalności i stan zabezpieczenia PPN jest wyraźnie ułatwione.
- Poznanie mechanizmów i zakresu działania na przyrodę Parku różnych form działalności związanej z badaniami naukowymi, nauczaniem, turystyką itp. w parku narodowym oraz działań gospodarczych w otulinie. Opracowanie naukowych zasad ochrony PPN gwarantujących zachowanie jego walorów przyrodniczych oraz wartości społeczno-kulturowych.
III. Dopuszczalne środki i metody eksploracji naukowej w Poleskim Parku Narodowym
- Stosowane metody i środki muszą odpowiadać charakterowi Parku i nie mogą powodować pogorszenia jego walorów przyrodniczych.
- Zasadniczą metodą eksploracji naukowej PPN są metody obserwacyjne jako metody nieniszczące.
- Stosowanie metod eksperymentalnych w badaniach na terenie Parku naruszających organizację lub wpływających na funkcjonowanie układów ekologicznych powinno być ograniczone i możliwe tylko pod następującymi warunkami:
- badanie może być wykonane wyłącznie na terenie Poleskiego Parku Narodowego, ponieważ brak jest innego obiektu spełniającego warunki doświadczenia,
- dla uzyskania wyników badania możliwe jest tylko poprzez zastosowanie metody eksperymentalnej, a spodziewane wyniki eksperymentu mogą mieć poważne znaczenie teoretyczne lub praktyczne,
- szkody wyrządzone w przyrodzie Parku lub naruszenie czy zniszczenie pewnych jej elementów będzie miało charakter wyłącznie lokalny i krótkotrwały, tzn. będzie możliwe przywrócenie stanu początkowego biotopu lub biocenozy w wyniku działania sukcesji regeneracyjnej,
- uboczne skutki eksperymentu nie spowodują zawleczenia lub samorzutnego wtargnięcia do biocenoz PPN obcych pod względem ekologicznym lub geograficznym gatunków roślin i zwierząt,
- eksperyment nie będzie polegał na introdukcji obcych pod względem ekologicznym lub geograficznym gatunków roślin i zwierząt, względnie wprowadzaniu obcych, a nie nadających się później usunąć substancji (elementów).
- Wyklucza się stosowanie eksperymentów zmieniających w sposób nieodwracalny pewne procesy o charakterze sprzężonym, niszczące w sposób totalny pewne elementy środowiska geograficznego lub zagrażające unikalnym formom roślin, zwierząt i krajobrazu na terenie Parku.
- Realizacja jednych zadań badawczych nie powinna w niczym utrudniać ani uniemożliwiać realizacji innych zadań badawczych.
- Pozyskiwanie okazów przyrodniczych w trakcie eksploracji powinno odbywać się w ilości minimalnej, rzeczywiście niezbędnej do badań. Wyklucza się zbieranie materiałów do celów kolekcjonerskich i dydaktycznych.
- Pozyskiwanie gatunków prawnie chronionych może odbywać się po uzyskaniu zgody Ministra Środowiska.
- Okazy przyrodnicze i dokumentacja naukowa uzyskane w trakcie badań w Poleskim Parku Narodowym nie mogą być przyjęte na własność prywatną osoby prowadzącej badania. Powinny być one zdeponowane w instytucjach naukowych, a Poleski PN powinien być poinformowany o miejscu ich przechowywania.
IV. Planowanie i upowszechnianie badań naukowych prowadzonych w Poleskim Parku Narodowym
- Badania naukowe w Poleskim Parku Narodowym mogą być prowadzone wyłącznie na podstawie zezwolenia dyrektora Parku.
- Dyrektor wydaje zezwolenie po zasięgnięciu opinii Rady Naukowej Parku. Opinia Rady nie jest konieczna przy pracach nie wymagających ingerencji w środowisko przyrodnicze Parku.
- Uzyskanie zezwolenia na prowadzenie badań jest również konieczne przy uzyskaniu środków finansowych z innych źródeł.
- Badania naukowe w Poleskim Parku Narodowym mogą prowadzić tylko instytucje naukowe i organizacje proekologiczne za pośrednictwem swoich pracowników lub zespołów pracowników. Wyklucza się prowadzenie badań przez osoby prywatne, z wyjątkiem badaczy, którzy uzyskali referencje z właściwych instytucji naukowych.
- Zagraniczne instytucje naukowe mogą uzyskać prawo wykonywania badań naukowych w PPN wówczas gdy uzyskają pozytywną opinię polskiej placówki naukowej i akceptację Rady Naukowej Parku.
- Studenci, którzy mają wykonać badania w ramach prac magisterskich, inżynierskich, dyplomowych, licencjackich, itp. muszą przedstawiać wniosek o zgodę na ich realizację podpisaną przez opiekuna naukowego.
- Podstawą uzyskania zezwolenia na prowadzenie badań jest przedstawienie nie później niż miesiąc przed ich rozpoczęciem, pisemnego wniosku o zgodę na ich realizację w Parku wraz z wypełnioną i podpisaną kartą identyfikacyjną tematu badawczego (Zał.1a).
- Dyrektor Parku może żądać od osoby lub instytucji, ubiegającej się o wydanie zezwolenia na prowadzenie badań, dodatkowych wyjaśnień odnośnie celu, metodyki, toku badań, rodzaju i ilości pozyskiwanych materiałów przyrodniczych (okazów, próbek, itp.).
- Zezwolenie wydawane jest w dwóch egzemplarzach, przy czym jeden egzemplarz otrzymuje osoba starająca się o pozwolenie, a drugi egz. pozostaje w aktach Poleskiego PN.
- Zezwolenie wydawane jest dla osoby prowadzącej badania w terenie. Osoba posiadająca zezwolenie na prowadzenie badań w Parku może korzystać z pomocy innych osób w trakcie prowadzenia prac terenowych, pod warunkiem telefonicznego lub pisemnego zawiadomienia Dyrekcji Parku (sekcji ds. naukowych i badań) o liczbie osób i podaniu ich danych personalnych (imię i nazwisko).
- Osoby zaangażowane do prowadzenia prac terenowych mogą przebywać na terenie Parku wyłącznie w obecności osoby, posiadającej zezwolenie na prowadzenie badań.
- Osoba posiadająca zezwolenie na prowadzenie badań może poruszać się samochodem prywatnym lub służbowym (którego numer rejestracyjny zawarty jest w wydanym zezwoleniu) po drogach publicznych oraz drogach udostępnionych wyłącznie Służbie Parku.
- Rozpoczęcie prac badawczych może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia na prowadzenie badań naukowych w Poleskim PN.
- W przypadku uzyskania zgody na poruszanie się samochodem poza drogami publicznymi, a udostępnionymi Służbie Parku, należy kserokopię zezwolenia pozostawić za szybą samochodu. W trakcie prac w terenie zezwolenie należy przedstawiać na każde żądanie pracowników Służby Parku.
- Zezwolenie wydaje się na czas określony (zwykle do końca roku kalendarzowego). W przypadku, gdy badania trwają więcej niż rok (sezon), w kolejnych latach należy wystąpić o przedłużenie pozwolenia w ramach kontynuacji tematu badawczego.
- Pismo o przedłużenie zezwolenia należy przesłać do dyrektora Parku nie później niż do 31 stycznia roku, w którym będą prowadzone badania.
- Wraz z prośbą o przedłużenie zezwolenia należy przesłać sprawozdanie z wykonanych w danym roku prac badawczych. Nie złożenie tego sprawozdania może być podstawą do cofnięcia zgody na kontynuację badań lub nie wydanie zezwolenia na prowadzenia badań w przyszłości.
- Po zakończeniu badań jednostka badawcza zobowiązana jest w ciągu 6 miesięcy złożyć sprawozdanie zbiorcze zawierające informację o wynikach badań, sposobie udostępnienia, publikacji i miejscu przechowywania materiałów przyrodniczych, które posłużyły do wykonania pracy.
- Dyrektor Poleskiego Parku Narodowego może zobowiązać jednostkę badawczą prowadzącą badania na obszarze Parku do zebrania drugiego kompletu materiałów naukowych i przekazania go do Parku. O żądaniu tym instytucja ta winna być uprzedzona przy uzyskiwaniu prawa prowadzenia badań w Parku Narodowym.
- Jednostka badawcza zobowiązana jest przekazać do biblioteki Parku dwa egzemplarze opublikowanych wyników prac wykonywanych na terenie Parku (książki lub odbitki), a w przypadku gdy praca nie jest przeznaczona do publikacji - jeden egzemplarz dokumentacji właściwej dla danej dyscypliny naukowej.