Bezkręgowce

Odbiciem specyficznego systemu fitocenoz i siedlisk PPN jest jego fauna bezkręgowa, w której można dostrzec duży udział gatunków związanych ze środowiskami nadwodnymi (torfowiska i szuwary). Są to w wielu przypadkach gatunki unikatowe w skali kraju czy Europy a na tym obszarze charakteryzują się jeszcze znaczną i ustabilizowana liczebnością. Stan poznania wieku grup zwierzą Parku jest w dalszym ciągu niedostateczny lub słaby i wymaga badań, dotyczy zarówno organizmów lądowych jak i wodnych. Podjęte w ostatnim 10-leciu badania nad motylami, błonkówkami, stonkami, czy kózkami znacznie rozszerzyły wiedzę o tych owadach na obszarze Parku. W najbliższej przyszłości powinna być przeprowadzona inwentaryzacji siedlisk Parku w zakresie mięczaków, gdyż wiedza o nich jest fragmentaryczna a zapewne siedliska Parku kryją wiele niespodzianek z tej grupy bezkręgowców.

Badaniami objęto gatunki owadów z programu Natura 2000, z różnych grup systematycznych, ujętych w Załączniku II i IV Dyrektywy Siedliskowej, Załączniku II Konwencji Berneńskiej, a także prawnie chronionych i zagrożonych wyginięciem (objętych programem Natura 2000, nazywanych dalej „gatunkami naturowymi") występujących w środowiskach otwartych (łąki, torfowiska kwaśne i węglanowe) oraz leśnych (grądy, łęgi, olsy).

Poszukiwano również przedstawicieli rodziny poczwarówkowatych (Vertiginidae), wśród których 4 gatunki są objęte programem Natura 2000, a 8 znajduje się w Polskiej czerwonej księdze zwierząt - bezkręgowce. Na obszarze Parku stwierdzono występowanie Vertigo pygmaea oraz V. antivertigo, jednakże żaden z nich nie należy do osobliwości faunistycznych.

Główną częścią badań były prace terenowe, prowadzone w oparciu o metodykę stosowaną w badaniach nad lądową fauną owadów środowisk leśnych i nieleśnych.

Przed przystąpieniem do prac terenowych przeanalizowano mapy i dostępne piśmiennictwo celem wytypowania potencjalnych siedlisk występowania poszczególnych gatunków. Wynikiem powyższych działań było przedstawienie danych odnośnie następujących grup owadów (ryc. 5):

Ważki (Odonata)

Spośród ważek na badanym obszarze występują dwa gatunki naturowe (tab. 1). Podczas inwentaryzacji stanowiskach licznie stwierdzano na zalotkę większą Leucorrhinia pectoralis, natomiast trzepla zielona Ophiogomphus cecilia w dalszym ciągu znana jest tylko z jednego stanowiska w okolicy Jeziora Moszne (Buczyński 2009).

 Tab. 1. Zestawienie gatunków ważek (Odonata) stwierdzonych podczas inwentaryzacji w granicach Poleskiego Parku Narodowego.

 

OŚ - gatunek objęty ochroną ścisłą (Rozporządzenie 2011); DS2 - Dyrektywa Siedliskowa Unii Europejskiej, załącznik II obejmujący gatunki, których utrzymanie wymaga ochrony właściwych im siedlisk i wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony; DS4 - Dyrektywa Siedliskowa, załącznik IV; Bern2 - Konferencja Berneńska, załącznik II; LC - gatunki na razie nie zagrożone; (*) - liczny - ponad 10 okazów na stanowisku, rzadki - pojedyncze stwierdzenia

Szczegółowe dane dotyczące powyższych gatunków zawarte są w Poradniku ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny, tom VI oraz w Opracowaniu tekstów przewodników metodycznych dla gatunków i siedlisk przyrodniczych, część pierwsza.

Motyle (Lepidoptera)

W wyniku przeprowadzonych badań spośród wymienianych w piśmiennictwie sześciu gatunków, odnotowano obecność czterech (przeplatka aurinia, czerwończyk nieparek, modraszek nausitous, modraszek telejus) (tab. 2). Nie potwierdzono natomiast występowania czerwończyka fioletka i przeplatki maturny podawanych z Parku przez Pałkę (2003, 2009).

Na obrzeżach torfowisk niskich i przejściowych oraz w wilgotnych łąkach odnajdowano przeplatkę aurinię Euphydryas aurinia oraz jej licznie występującą roślinę żywicielską - czarcikęs łąkowy Succisa pratensis. Ponadto w tego typu łąkach stwierdzano liczne populacje krwiściągu lekarskiego Sanguisorba officinalis, który jest rośliną żywicielską dla modraszka telejusa Phengaris (Maculinea) teleius i modraszka nasitousa P. nausithous, jak i same owady. W miejscach wilgotnych i przesuszonych, w których występowały różne gatunki szczawiów odnotowywano na transektach liczną obecność stosunkowo pospolitego czerwończyka nieparka Lycaena dispar.

Tab. 2. Zestawienie gatunków motyli (Lepidoptera) stwierdzonych podczas inwentaryzacji w granicach Poleskiego Parku Narodowego.

 

Lp.	Kod	Nazwa gatunkowa polska	Nazwa gatunkowa łacińska	Liczebność(*)	Status ochrony	Kategoria zagrożenia
1.	1065	przeplatka aurinia	Euphydryas aurinia (Rottemburg, 1775)	liczny	OŚ, DS2, Bern2	EN
2.	6169	przeplatka maturna	Euphydryas maturna (Linnaeus, 1758)	rzadki	OŚ, DS2/4, Bern2	LR
3.	1060	czerwończyk nieparek	Lycaena dispar  (Haworth, 1802)	liczny	OŚ, DS2/4, Bern2	LC
4.	4038	czerwończyk fioletek	Lycaena helle (Denis et Schiffermüller 1775)	rzadki	OŚ, DS2,4, Bern2	VU
5.	1061	modraszek nausitous	Phengaris (Maculinea) nausithous (Bergsträsser, 1779)	liczny	OŚ, DS2/4, Bern2	LC
6.	1059	modraszek telejus	Phengaris (Maculinea) teleius (Bergsträsser, 1779)	liczny	OŚ, DS2/4, Bern2	LC

OŚ - gatunek objęty ochroną ścisłą (Rozporządzenie 2011); DS2 - Dyrektywa Siedliskowa Unii Europejskiej, załącznik II obejmujący gatunki, których utrzymanie wymaga ochrony właściwych im siedlisk i wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony; DS4 - Dyrektywa Siedliskowa, załącznik IV; Bern2 - Konferencja Berneńska, załącznik II; EN - gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone ze względu na małą populację; LC - gatunki na razie nie zagrożone wymarciem; VU - gatunki wysokiego ryzyka, narażone na wyginiecie ze względu na spadek populacyjny, (*) - liczny - ponad 10 okazów na stanowisku, rzadki - pojedyncze stwierdzenia

Pełne informacje dotyczące powyższych gatunków podawane są w Poradniku ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - podręcznik metodyczny, tom VI oraz w Opracowaniu tekstów przewodników metodycznych dla gatunków i siedlisk przyrodniczych, część pierwsza.

Chrząszcze (Coleoptera)

Na obszarze Parku miało miejsce pojedyncze stwierdzenie jelonka rogacza Lucanus cervus (Piotrowski W. - dane niepublikowane) (tab. 3). Przeprowadzone badania inwentaryzacyjne w miejscu pierwszego stwierdzenia oraz w miejscach występowania skupień starych dębów i lip nie potwierdziły obecności żadnej z form życiowych tego chrząszcza.

Tab. 3.Zestawienie gatunków chrząszczy (Coleoptera) stwierdzonych podczas inwentaryzacji w granicach Poleskiego Parku Narodowego.

 

OŚ - gatunek objęty ochroną ścisłą (Rozporządznie 2011); DS2 - Dyrektywa Siedliskowa Unii Europejskiej, załącznik II obejmujący gatunki, których utrzymanie wymaga ochrony właściwych im siedlisk i wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony; DS4 - Dyrektywa Siedliskowa, załącznik IV; Bern3 - Konferencja Berneńska, załącznik III; EN - gatunki bardzo wysokiego ryzyka, silnie zagrożone ze względu na małą populację

Na podstawie dostępnego piśmiennictwa ustalono listę gatunków prawnie chronionych zasiedlających różnego typu siedliska w PPN (tab. 4). Obejmuje ona 57 gatunków bezkręgowców w większości będących przedstawicielami owadów. Ponadto część z nich objęta jest innymi formami ochrony: gatunki naturowe (12) i z Polskiej czerwonej księgi zwierząt (20). W tabeli tej uwzględniono zmiany wynikające z wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Środowiska z 6 października 2014 r. w sprawie ochrony zwierząt (Rozporządzenie 2014) (Dz. U. 2014 poz. 1348), które istotnie zmieniło status ochronnych niektórych gatunków.

Tab. 4. Lista gatunków zwierząt bezkręgowych objętych różnymi formami ochrony stwierdzonych w PPN.

OŚ - gatunek objęty ochroną ścisłą, OCZ - gatunek objęty ochron częściową,  CR, EN, VU, LR  - kategorie zagrożeń dla gatunków bezkręgowców ujętych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt - bezkręgowce, * -gatunek ujęty w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej.

stanowiska występowania cennych gatunków bezkręgowców