.jpg)
Monitoring przyrodniczy
Właściwe zarządzanie zasobami przyrodniczymi parku narodowego wymaga prowadzenia systematycznych obserwacji przyrodniczych, stałej kontroli stanu środowiska. Służby Parku Narodowego poprzez ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (art. 112 ust. 2) są zobligowane do gromadzenia informacji o stanie środowiska przyrodniczego w Parku i o procesach zachodzących na jego obszarze.
Zgodnie z Ustawą, "monitoring przyrodniczy polega na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej na wybranych obszarach, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody, w tym na obserwacji siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000". Konieczność prowadzenia monitoringu przyrodniczego na obszarze PPN jest tym większa, że Poleski Park Narodowy znalazł się na liście obszarów Natura 2000 (Obszar Specjalnej Ochrony oraz Specjalny Obszar Ochrony).
W cytowanej ustawie plan ochrony dla obszarów Natura 2000 powinien obejmować między innymi monitoring przyrodniczy, o czym mówi art.29. Natomiast art. 31 obliguje do składania raportów co 3 lub 6 lat, dotyczących: podejmowanych działań ochronnych, wpływu tych działań na stan ochrony siedlisk i gatunków oraz wynik monitorowania i nadzoru tych działań. Jednocześnie o prowadzeniu monitoringu mówi „Krajowa strategia ochrony umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej, która w „Działaniach strategicznych" w I punkcie formułuje następujące działania "Rozpoznanie i monitorowanie stanu różnorodności biologicznej oraz istniejących i potencjalnych zagrożeń". Szczególnie część druga dotycząca potencjalnych zagrożeń jest niezwykle istotna, bo bez odpowiednio gromadzonych, przetwarzanych i analizowanych danych nie będzie możliwe określenie potencjalnych zagrożeń i odpowiednio wcześniejsze przeciwdziałanie ich negatywnym skutkom.
Najistotniejszym elementem warunkującym funkcjonowanie ekosystemów Poleskiego Parku Narodowego jest woda i odpowiednie stosunki wodne, w tym ilość i jakość wody. W związku z tym już w roku 1991 powstał projekt prowadzenia w PPN monitoringu hydrologicznego opartego na sieci punktów pomiarowych. Polegał on na kontroli poziomu wód powierzchniowych (łaty wodowskazowe) na jeziorach i głównych ciekach Parku oraz poziomu wód podziemnych (piezometry, studnie kopane). W 2008 roku istniejąca sieć pomiarowa została unowocześniona i rozbudowana.
Część zadań z zakresu monitoringu, która realizowana jest przez pracowników Parku, obejmuje obsługę punktów pomiarowych monitoringu hydrologicznego, monitoring wybranych grup fauny oraz monitoring zagrożonych gatunków roślin. Część monitoringu realizowana jest w ramach projektów badawczych prowadzonych przez instytucje naukowe. Do tych należą m.in.
- monitoring glebowy (projekt badawczy realizowany przez zespół naukowców z Instytutu Agrofizyki Polskiej Akademii Nauk),
- monitoring hydrobiologiczny, glebowy oraz fitosocjologiczny, prowadzony od 2008 r. i realizowany w ramach projektu „Analiza skuteczności dotychczasowych sposobów ochrony - ocena efektów renaturalizacji ekosystemów wodnych i torfowiskowych" przez zespoły naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Marii Curie - SKłodowskiej w Lublinie oraz Uniwersytetu Warszawskiego.
1. Monitoring przyrodniczy prowadzony przez PPN:
|
Zakres monitoringu |
Opis (metodyka, częstość pomiarów/obserwacji itd.) |
Wykonawca w Parku (i współwykonawcy poza Parkiem, jeśli są) |
|
Monitoring hydrologiczny |
Punkty pomiarowe - automatyczny pomiar poziomu wody na ciekach i jeziorach oraz na torfowiskach (co pół godziny) oraz pomiar ręczny w piezometrach (raz w tygodniu). |
Służby Parku obsługują sieć punktów pomiarowych, analizą danych i opracowywaniem wyników zajmuje się Zakład Hydrografii UMCS w Lublinie |
|
Monitoring fauny. Stan populacji i lęgowisk żółwia błotnego, kontrola siedlisk.
Inwentaryzacja bobrów. Inwentaryzacja zwierzyny. Inwentaryzacja lisa |
Coroczna kontrola lęgowisk i samic wychodzących na składanie jaj. Zbieranie informacji o obserwacji oznakowanych osobników.
Metoda corocznej inwentaryzacji czynnych stanowisk, w których bezpośrednim sąsiedztwie występują zimowe magazyny żerowe. Zimowe liczenie jelenia, sarny, dzika, łosia, zająca, lisa, jenota. Letnie obserwacje lisów przy zajętych norach |
Pracownik ds. ochrony fauny, Terenowa Służba Parku |
|
Monitoring restytuowanego cietrzewia |
Zbieranie informacji o obserwacjach ptaków, liczenie ptaków w okresie wiosny na tokowiskach |
Pracownik ds. ochrony fauny, Terenowa Służba Parku |
|
Monitoring norki amerykańskiej |
Metoda monitorowania rozmieszczenia i liczebności norki amerykańskiej na podstawie częstości pozostawiania śladów na pływających tratwach. |
Pracownik ds. nauki i badań, Terenowa Służba Parku |
|
Monitoring wydry |
Metoda tropienia na śniegu wzdłuż rzek, kanałów, rowów i jezior w celu poszukiwania śladów obecności wydr. |
Pracownik ds. nauki i badań, Terenowa Służba Parku |
|
Monitoring ptaków (za wyjątkiem cietrzewia), dla których wyznacza się strefy ochronne |
Kontrola stref w sezonie, obserwacje terenowe |
Terenowa Służba Parku |
|
Monitoring rzadkich i zagrożonych gatunków flory
|
Kontrola stanowisk oraz liczebności populacji gatunków, m.in. obuwika pospolitego, lipiennika Loesela, staroduba łąkowego, aldrowandy pęcherzykowatej |
Pracownik ds. nauki i badań, Terenowa Służba Parku |
|
Monitoring stanu ekologicznego ekosystemów wodnych na podstawie parametrów fizyczno-chemicznych wód oraz ilości i struktury gatunkowej fitoplanktonu |
Badania hydrochemiczne i biologiczne w dwóch terminach na początku czerwca oraz przełom lipca i sierpnia na 28 stanowiskach badawczych w 2008 i 2014 roku |
Na zlecenie PPN Katolicki Uniwersytet Lubelski Prof. dr hab. Władysława Wojciechowska |
|
Monitoring stanu ekologicznego ekosystemów wodnych na podstawie liczebności i struktury gatunkowej zooplanktonu |
Odłów wrotków planktonowych dwukrotnie w ciągu roku. Czerwiec i przełom września i października 2008 i 2014 roku |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Dr Andrzej Demetraki-Paleolog |
|
Monitoring stanu ekologicznego ekosystemów wodnych na podstawie liczebności i struktury gatunkowej zooplanktonu (cz. B. Widłonogi i wioślarki) oraz fauny makrobentosowej |
Badania zooplanktonu na 25 obiektach wodnych. Dwukrotnie w ciągu roku w czerwcu i na przełomie września i października 2008 i 2014 roku |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Warszawski Dr Jan Igor Rybak |
|
Monitoring stanu ekologicznego ekosystemów wodnych na podstawie struktury gatunkowej i ilościowej ichtiofauny |
Odłów ryb z oznaczeniem gatunku. Liczebność przeliczana na godzinę połowu. 2008 i 2014 rok |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Dr Marcin Kolejko |
|
Monitoring stanu ekologicznego ekosystemów wodnych na podstawie struktury gatunkowej i stopnia pokrycia makrofitów |
Badania roślinności wodnej obejmujące strefę litoralu. W czerwcu i lipcu 2008 i 2014 roku |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Dr Joanna Sender |
|
Monitoring stanu ekologicznego ekosystemów torfowiskowych na podstawie struktury ekosystemów roślinnych |
Zdjęcia fitosocjologiczne w obrębie 30 punktów badawczych. 2008 i 2014 rok |
Na zlecenie PPN UMCS w Lublinie Dr hab. Bogdan Lorens |
|
Monitoring stanu ekologicznego ekosystemów torfowiskowch na podstawie stanu i stopnia przeobrażenia gleb torfowych |
Odkrywki glebowe, analiza próbek, określenie typu gleb. 2008 i 2014 rok |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Dr hab. Danuta Urban |
|
Monitoring stanu i stopnia przeobrażenia gleb torfowych |
Odkrywki glebowe i analiza pobranego materiału. 2008 i 2014 rok |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Dr bab. Danuta Urban |
|
Monitoring zmian struktury form pokrycia terenu |
Ocena zmian struktury form pokrycia terenu na podstawie zdjęć lotniczych, w zlewniach jeziora Moszne, Długie, Łukie i Karaśne. 2008 i 2014 rok |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Mgr Szymon Chmielewski |
|
Monitoring efektów renaturalizacji ekosystemów wodnych i torfowiskowych w Poleskim Parku Narodowym. Interdyscyplinarna synteza ocen branżowych |
Interdyscyplinarna synteza wyników badań stanu ekologicznego ekosystemów wodnych, torfowiskowych, przeobrażenia gleb torfowych, ochrony płazów, ważek, motyli, trzmieli. 2008 rok |
Na zlecenie PPN Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Prof. dr hab. Tadeusz J. Chmielewski |
|
Monitoring efektów ochrony motyli i ich siedlisk w Poleskim Parku Narodowym |
Liczenie osobników poszczególnych gatunków motyli na transektach. 2008 i 2014 rok |
Na zlecenie PPN UMCS w Lublinie Dr Krzysztof Pałka |
|
Monitoring efektów ochrony ważek i ich siedlisk w Poleskim Parku Narodowym |
Obserwacje przyżyciowe imagines na 20 stanowiskach w 2008 i 2014 roku |
Na zlecenie PPN UMCS w Lublinie Dr Paweł Buczyński |
|
Monitoring efektów ochrony płazów i ich siedlisk w Poleskim Parku Narodowym |
Obserwacje płazów co najmniej 6-krotne na wyznaczonych stanowiskach w 2008 i 2015 roku |
Na zlecenie PPN UMCS w Lublinie Dr Rafał Grosik |
|
Monitoring efektów ochrony trzmieli i ich siedlisk w Poleskim Parku Narodowym |
Obserwacje trzmieli na 15 powierzchniach badawczych, skład gatunkowy, liczebność, zagęszczenie. 2008 i 20014 rok |
Na zlecenie PPN Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach Dr hab. M. Biliński |
|
Monitoring nietoperzy |
Na 12 stanowiskach odłowy nietoperzy, nasłuchy detektorowe na zbiornikach wodnych parku, 2013 rok. |
Na zlecenie PPN Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne Dr Michał Piskorski |
|
Monitoring ptaków wodnych i ptaków torfowisk w Poleskim Parku Narodowym |
Monitoring i ocena liczebności ptaków wodnych (bąk, bączek, zielonka, podgorzałka, rybitwy: rzeczna, białoskrzydła, białowąsa i czarna) i ptaków torfowisk (dubelt, kropiatka, derkacz, żuraw, wodniczka). 2012 i 2014 rok. |
Na zlecenie PPN Stowarzyszenie Ochrony Sów Dr Grzegorz Grzywaczewski Dr inż. Szymon Cios
|
2. Zakres monitoringu przyrodniczego prowadzonego przez instytucje zewnętrzne:
|
Co jest/zostanie objęte monitoringiem? |
Opis (metodyka, częstość pomiarów/obserwacji itd.) |
Wykonawca (i współ-wykonawcy w Parku, jeśli są) |
|
Monitoring lasów
|
Coroczne prace terenowe na stałych powierzchniach rozmieszczonych w sieci 8 x 8 km w latach 2010 - 2015 |
Instytut Badawczy Leśnictwa
|
|
Monitoring fitocenoz leśnych |
Pomiary biometryczne drzew i odnowień, ocena defoliacji drzew, charakterystyka fitosocjologiczna runa, pobranie prób glebowych, pobranie prób roślinności (mech) do bioindykacji |
Instytut Badawczy Leśnictwa w Krakowie, doc. dr hab. Stanisław Niemtur |
|
Monitoring wód |
Badania prób wody pobieranej czterokrotnie w ciągu roku z jez. Łukie. |
Inspekcja Ochrony Środowiska WIOŚ Delegatura w Chełmie |
|
Monitoring fitocenoz nieleśnych - monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 |
Badania fitosocjologiczne na torfowiskach nakredowych (Cladietum marisci, Caricetum buxbaumi, Schoenetum nigricantis) |
Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie oraz koordynatorzy regionalni |
|
Monitoring siedliska Natura 2000 - Monitoring modraszka telejusa i modraszka nausitousa |
Badania monitoringowe na stanowisku Pikulawka |
Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie oraz koordynatorzy regionalni |
|
Monitoring siedliska Natura 2000 - Monitoring pływaka szerokobrzeżka i kreślinka niźinnego |
Badania monitoringowe na jez. Długim, jez. Moszne, jez. Łukie i Bagnie Bubnów |
Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie oraz koordynatorzy regionalni |
|
Monitoring siedliska Natura 2000 - Monitoring zalotki większej |
Badania monitoringowe - obserwacje imagines i zbiór wylinek. Maj - czerwiec 2011 |
Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie oraz koordynatorzy regionalni |
|
Monitoring siedliska Natura 2000 - zmiennowilgotne łąki trzęślicowe |
Wykonanie zdjęć fitosocjologicznych metodą Braun-Blanquet'a w czterech transektach ze szczegółową charakterystyką geobotaniczną siedliska. Lipiec - sierpień 2010 |
Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie oraz koordynatorzy regionalni |
|
Monitoring osadów dennych rzek i jezior |
Pobór prób powierzchniowych osadów z jezior w celu określenia zawartości pierwiastków, bifenyli, pestycydów i węglowodorów. 2013-2015 |
Na zlecenie GIOŚ Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy |
|
Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Natura 2000 w zakresie gatunków roślin |
Badania monitoringowe wg. metodyki GIOŚ aldrowandy pęcherzykowatej, wełnianki delikatnej, sierpowca błyszczącego i chrobotków. 2015-2018 |
Na zlecenie GIOŚ Sp. z o. o. KRAMEKO |
|
Monitoring wilgotności gleb |
Działania stałe, pomiary wilgotności gleb dokonywane automatycznie, w czterech punktach zlokalizowanych w różnych typach siedlisk |
Instytut Agrofizyki PAN Lublin, prof. dr hab. Bogusław Usowicz |
|
Monitoring fauny. Monitoring wodniczki Acrocephalus paludicola i jej siedlisk |
Coroczna kontrola liczebności na powierzchni monitoringowej na podstawie głosów śpiewających ptaków. Co 4 lata kontrola liczebności całej populacji. |
Lubelskie Towarzystwo Ornitologiczne, koordynacja w Polsce Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, pracownicy PPN |
|
Monitoring stanowisk Liparis loeselii |
Kontrola stanowisk oraz liczebności populacji gatunku. |
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie dr hab. Danuta Urban |
